Podział gospodarstwa rolnego po zmarłym właścicielu może być skomplikowany, zwłaszcza gdy spadkobiercy nie są zgodni co do jego przyszłości.
Kluczowe znaczenie ma to, czy spadkobiercy potrafią dojść do porozumienia – w takim przypadku sąd zazwyczaj zatwierdza uzgodniony podział. Jeśli jednak brak jest zgody, sąd przyzna gospodarstwo temu, kto je prowadzi lub stale w nim pracuje, kierując się zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.
W artykule omawiamy, jakie kryteria bierze pod uwagę sąd, jakie znaczenie mają opinie biegłych, a także czy i w jakich okolicznościach możliwe jest obniżenie spłat dla pozostałych spadkobierców.
Jak podzielić gospodarstwo rolne między spadkobierców?
Podstawowe znaczenie przy podziale gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku ma postawa spadkobierców. Jeżeli bowiem uzgodnią oni sposób podziału, to zasadniczo sąd ma obowiązek dokonać podziału zgodnie z tym wnioskiem, chyba że podział ten byłby sprzeczny z prawem albo naruszał zasady prawidłowej gospodarki rolnej.
Jeżeli nie ma zgody pomiędzy spadkobiercami, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że zasady prawidłowej gospodarki rolnej przemawiają za wyborem innego współwłaściciela.
Przyjmuje się, że zasady te obejmują treść ekonomiczną i społeczną. Wymogi ekonomiczne, to dążenie do utworzenia gospodarstw samodzielnych, zdolnych do sprostania konkurencji na rynku. Uwzględnienie wskazań społecznych to dążność do zapewnienia uprawnionym spadkobiercom gospodarstwa jako podstawy bytu rodziny.
Dział gospodarstwa – udział biegłych sądowych
Zgodnie z art. 619 § 2 k.p.c. podział w naturze nastąpi po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału.
Sąd Najwyższy podkreśla, że zasięgnięcie opinii ma dotyczyć nie tylko sposobu podziału, lecz także samej jego dopuszczalności, uwzględniającej „wszelkie okoliczności”.
Jakie zasady obowiązują podczas znoszenia współwłasności gospodarstwa rolnego?
Należy do nich zaliczyć m.in. usytuowanie gruntów rolnych w stosunku do budynków mieszkalnych i gospodarczych, jak również poszczególnych, odrębnie położonych gruntów względem siebie, dogodność dojazdu, planowany sposób wykorzystania gruntów rolnych, techniczne możliwości faktycznego prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz dotychczasowe zaangażowanie w jego prowadzenie przy uwzględnieniu priorytetowego traktowania współwłaściciela, który dotychczas nim się zajmował (art. 214 § 1 i 2 k.c.).
Czy można obniżyć spłaty gospodarstwa rolnego dla pozostałych spadkobierców?
W przypadku przyznania gospodarstwa rolnego na rzecz jednego spadkobiercy sąd winien ustalić wysokość spłat na rzecz pozostałych uprawnionych.
Należy podkreślić, że Sąd Najwyższy opowiada się za dokonywaniem wyceny według stanu rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy, kierując się wartością rynkową spadku.
W razie powzięcia przez sąd wątpliwości w tej mierze lub braku porozumienia uczestników postępowania, sąd jest zobowiązany dopuścić dowód z opinii rzeczoznawcy, zlecając mu oszacowanie nieruchomości rolnej (gospodarstwa rolnego).
Spłaty przysługujące współwłaścicielom spadkowego gospodarstwa rolnego mogą być obniżone.
Przy określaniu stopnia ich obniżenia sąd bierze pod uwagę:
- typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem działu;
- sytuację osobistą i majątkową współspadkobiercy zobowiązanego do spłat i współspadkobiercy uprawnionego do ich otrzymania.
Obniżenie spłat, nie wyklucza możliwości rozłożenia ich na raty lub odroczenia terminu ich zapłaty.
Jan Górski
adwokat
dr Michał Górski
adwokat
Zdjęcie: Arnaldo Aldana
***
Ile kosztuje sprawa w sądzie o dział spadku? Ile trwa?
Ile kosztuje sprawa w sądzie o dział spadku? Od czego zależy to, ile trwa? W niniejszym artykule omawiamy szczegółowo, z jakimi kosztami trzeba się liczyć oraz jakie czynniki wpływają na długość postępowania o dział spadku [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }